Het Nieuwe Normale Werken

De impact van de maatregelen van het RIVM in verband met de Corona crisis op huisvesting, inrichting en werkwijze van organisaties, is ingrijpend. Veel bedrijven bezinnen zich momenteel op de maatregelen die genomen moeten worden om de veiligheid van personeel te waarborgen en samenwerking op een verantwoorde wijze vorm te geven.

De impact van de maatregelen van het RIVM in verband met de Corona crisis op huisvesting, inrichting en werkwijze van organisaties, is ingrijpend. Veel bedrijven bezinnen zich momenteel op de maatregelen die genomen moeten worden om de veiligheid van personeel te waarborgen en samenwerking op een verantwoorde wijze vorm te geven. Na de intelligente ‘lock-down’ is het tijd om na te denken over een intelligente ‘open-up’ met maatregelen die op korte, maar ook op lange termijn genomen moeten worden om veilig en effectief met elkaar te kunnen blijven werken. De maatregelen op korte termijn hebben met name betrekking op de dagelijkse gang van zaken terwijl de maatregelen op (middel)lange termijn betrekking hebben op meer strategische organisatie en huisvestingsvraagstukken - dat wil zeggen blijvende veranderingen geïnitieerd door de coronacrisis, die gerekend kunnen worden tot het ‘nieuwe normaal’.

Hoe dat nieuwe normaal eruit gaat zien is nog helemaal niet duidelijk. Toch kunnen we nu al een aantal ‘zichtlijnen’ onderscheiden waarlangs toekomstige ontwikkelingen zich waarschijnlijk zullen voltrekken. Een drietal ontwikkelingen die van invloed zijn op de werkwijze en organisatie van bedrijven en waarmee rekening gehouden moet worden bij het (her)ontwerp van werkomgeving en huisvesting op langere termijn, komen hier aan de orde.

Thuis werken

Thuis werken heeft zich tijdens de coronacrisis bewezen als een levensvatbaar alternatief, een volwaardige arbeidsvorm, die definitief lijkt te zijn doorgebroken. En misschien nog wel meer dan dat: het bleek een reddingsboei voor talloos veel bedrijven die anders de deuren hadden moeten sluiten. Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voorspelt op basis van een steekproef onder 2000 Nederlanders dat thuiswerken en op afstand vergaderen een vast onderdeel van onze werkroutine zal worden, ook als het coronavirus is uitgewoed. Het onderzoek laat zien dat 44% van respondenten onlangs gestart is met thuis werken of meer is gaan thuiswerken terwijl 61% van deze groep beweert dat het thuis werken hen relatief gemakkelijk af gaat (De Haas, Hamersma en Faber, 2020).

Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voorspelt op basis van een steekproef onder 2000 Nederlanders dat thuiswerken en op afstand vergaderen een vast onderdeel van onze werkroutine zal worden, ook als het coronavirus is uitgewoed.

De coronacrisis heeft in een aantal weken bewerkstelligd wat het Ministerie van Verkeer en Waterstaat in de jaren negentig van de vorige eeuw al voor ogen stond, namelijk de ‘grootschalige introductie van tele-thuiswerk’, een streven dat ondanks soms stevige propaganda in de decennia erna niet echt van de grond kwam. De basisassumptie dat werknemers alleen medewerking verlenen als zij zichtbaar zijn en centraal op een bedrijfslocatie worden gesuperviseerd en aangestuurd, was diepgeworteld in onze (post)industriële samenleving. De huidige praktijk bewijst nu het tegendeel en daarmee is het voor bedrijven, leidinggevenden en managers onmogelijk geworden om werken vanaf decentrale locaties af te doen als een oplossing die ‘tijdelijk en/of slechts in individuele gevallen uitkomst zou kunnen bieden’.

Een belangrijke les van deze crisis is dat het primaat van de ‘centrale locatie’ is komen te vervallen. Daardoor wordt het voortaan noodzakelijk om ‘alternatieve, decentrale werkplekken’ mee te nemen in de besluitvorming rondom huisvestings- en werkomgevingsvraagstukken. Onder invloed van deze ontwikkelingen gaan er nu al stemmen op om grote kantoren met duizenden werknemers te decimeren (ITV report, 2020). Deze gedachte ligt voor de hand maar of het ook werkelijk gaat gebeuren hangt voor een belangrijk deel af of grote ondernemingen afscheid kunnen nemen van het idee dat ‘grote bedrijven, grote kantoren’ nodig hebben.

​Een belangrijke les van deze crisis is dat het primaat van de ‘centrale locatie’ is komen te vervallen. Daardoor wordt het voortaan noodzakelijk om ‘alternatieve, decentrale werkplekken’ mee te nemen in de besluitvorming rondom huisvestings- en werkomgevingsvraagstukken.

Virtueel werken

Een tweede les die we uit de coronacrisis kunnen trekken is dat we met behulp van virtuele hulpmiddelen de werkzaamheden die normaal op kantoor worden gedaan, succesvol kunnen continueren op andere locaties. We wisten al dat technologie geen ‘showstopper’ zou zijn: de technologie om virtueel samen te werken is al langer beschikbaar, maar de noodzaak om er ook daadwerkelijk en op grote schaal gebruik van te maken is verder aangejaagd door de coronacrisis. Virtuele samenwerkingstools zijn massaal omarmd en hele bedrijven (met name de ‘vitale functies’) zijn overgegaan van samenwerken op kantoor naar (individueel) werken vanuit huis, in een virtueel samenwerkingsverband en kunnen hierdoor de productie succesvol continueren.

De meeste thuiswerkers beschikken momenteel over dezelfde middelen en functionaliteit als op kantoor. Bedrijfsinformatie, a